پیوند میان اتم ها و فرمول شیمیایی

امروزه برای نمایش نوع عنصرها و تعداد اتم های سازنده ترکیب شیمیایی از کنار هم قرار دادن نماد شیمیایی آن عنصرها استفاده می شود. با این کار عبارتی بدست می آید که فرمول شیمیایی نامیده اند.
برای نمونه اکسیژن و نیتروژن را به ترتیب با فرمول های شیمیایی O2 ، N2 و نیز کربن دی اکسید آب را به ترتیب با فرمول های شیمیایی H2O, CO2 نشان می دهند.

همانگونه که مشاهده می کنید فرمول شیمیایی آب H2O است. در این فرمول H نماد شیمیایی هیدروژن و o نماد اکسیژن است. در ضمن عدد ۲ پیوند کووالانسی نوعی نیروی جاذبه بسیار قوی است که اتم ها را در یک مولکول محکم کنار هم نگه می دارد.
هرمولکول ذره ی سازنده ی ماده ای است که به آن ترکیب مولکولی گفته می شود. آب یک ترکیب مولکولی است. یک قطره آب از تجمع میلیاردها مولکولی آب تشکیل شده است.

یون ها، ذره هایی با بارالکتریکی:

اتم به رغم داشتن الکترون و پروتون، ذره ای خنثی است. زیرا تعداد الکترون ها و تعداد پروتون ها در هر اتم با یکدیگر برابر است. مواد بسیاری وجود دارد که یون ها ذره های سازنده آن هستند. به این مواد ترکیب های یونی می گویند. همانطور که در قطب هم نام دو آهن ربا، یکدیگر را دفع و دو قطب ناهم نام آن ها، یکدیگر را جذب می کنند. بارهای الکتریکی نیز چنین رفتاری دارند. دو بار الکتریکی هم نام یکدیگر را میرانند و دو بار الکتریکی ناهم نام یکدیگر را می ربایند.

رانش یا دافعه ی دو بار هم نام ربایش یا جاذبه ی دو بار هم نام

این جاذبه در میان یون های با بار نام هم نام نوعی پیوند شیمیایی ایجاد می کند که پیوند یونی معروف است. در ترکیب های یونی یون ها توسط پیوندهای یونی کنار هم قرار گرفته اند. سدیم و کلر با هم واکنش می دهند و در یک واکنش بسیار گرماده یک ترکیب یونی به نام سدیم، کلرید ایجاد می کنند، سدیم کلرید همان نمک خوراکی است.   دانشمندان سدیم کلرید را به صورت Nacl نشان می دهند. Nacl فرمول شیمیایی نمک خوراکی است. در این فرمول شیمیایی Na نماد شیمیایی سدیم و Cl نماد شیمیایی کلر است. در ترکیب های یونی مولکول های جدا از هم دیده نمی شود بلکه میلیاردها یون مثبت و منفی بصورت نشان داده شده در شکل صفحه قبل کنار هم قرار گرفته اند. یک ویژگی مهم ترکیب های یونی : هنگامی که یک ترکیب یونی در آب حل می شود پیوندهایی که یون ها را در این نوع ترکیب ها کنار هم نگه می دارند به آسانی شکسته می شوند. در واقع مولکول های آب سبب می شوند که این یون ها از یکدیگر جدا و در محلول پراکنده می شوند، پراکنده شدن این ذره ها در آب رسانایی الکتریکی محلول حاصل را بصورت چشمگیری تغییر می دهد. اسیدها و بازها، نمونه دیگری از ترکیب های شیمیایی: اسیدها و بازها دسته مهمی از ترکیب های شیمیایی هستند . سرکه، آب لیمو، جوهر نمک، آسپرین و حتی ویتامین ث از جمله اسیدها هستند. گرد باز کننده لوله های فاضلاب ، مایع سفید کننده، جوش شیرین و مایعی که بر اثر فشار از پوست پرتغال بیرون می آید از جمله بازهایی هستند که روزانه با آنها سر و کار دارید. اسیدها دسته ای از مواد با خواص مشابه اند. همه ی اسیدها مزه ترش دارند و با فلزها و بازها واکنش می دهند. در حالی که بازها همه تلخ مزه اند و آغشته شدن پوست دست به آن ها حالتی صابون مانند بوجود می آورد. محلول بازها و اسیدها در آب جریان برق را از خود عبور می دهد و به این علت، اسیدها و بازها را می توان جزو الکترولیت ها بشمار آورد. اسیدها و بازها را می توان به کمک آزمون های شیمیایی شناسایی کرد. رنگ های خوراکی بسیاری یافت می شود که در اسیدها یک رنگ و در بازها رنگ دیگری دارند. به این مواد رنگی شناساگر می گویند. محاسبه کنید : فرمول شیمیایی برخی از ترکیب های شیمیایی در زیر داده شد است: الف – هر فرمول CH4 دو عنصر کربن و هیدروژن، در ترکیب ; C6H12O6 سه عنصر اکسیژن، در ترکیب HCL دو عنصر هیدروژن و کلر و در ترکیب NO2 دو عنصر نیتروژن و اکسیژن بکار رفته است. ب – فرمول وجود چند اتم از هر نوع عنصر را در ساختار مولکول های آن ترکیب نشان می دهد؟ NO2; HCL; C6H12O6 ; CH4 در ترکیب CH4 یک اتم کربن و ۴ اتم هیدروژن‌، در ترکیب C6H12O66 اتم کربن، ۱۲ اتم نیتروژن،‌و ۲ اتم اکسیژن بکار رفته است. فکر کنید با دقت به شکل بخشی از شبکه ی بلوری نمک خوراکی (شکل صفحه قبل) نگاه کنید. آیا می توانید نیروهای جاذبه ای را که باعث ایجاد این شبکه ی بلوری شده است مشخص کنید؟ در شبکه ی بلوری نمک، یون سدیم دارای بار الکتریکی مثبت و یون کلرید دارای بار الکتریکی منفی است . نیروی جاذبه ی بین این دو یون مثبت و منفی باعث ایجاد یک شبکه بلوری در نمک خوراکی می شوند. (پیوند یونی) سؤال از متن فصل ۲ : ۱ – دانشمندان برای نمایش مولکول ها و ترکیب های شیمیایی از چه شیوه ای استفاده می کنند؟ آن ها شیوه ویژه ای را بکار می برند، به این صورت که نماد شیمیایی عنصرهای سازنده آن ها را کنار هم قرار می دهند. به این شیوه ی نمایش فرمول های شیمیایی می گویند. ۲ – پیوند کووالانسی چیست؟ نوعی نیروی جاذبه است که اتم ها را در یک مولکول محکم کنار هم نگه می دارد. ۳ – ترکیب مولکولی را تعریف کنید؟ از کنار هم قرارگرفتن شمار زیادی از یک نوع مولکول ماده ای بدست می آید که ترکیب مولکولی گفته می شود. ۴ – چرا اتم به رغم داشتن الکترون و پروتون ذره ای خنثی است؟ زیرا تعداد الکترون ها و تعداد پروتون ها در هر اتم با یکدیگر برابر است. ۵ – ترکیب های یونی چیست؟ مواد بسیاری وجود دارد که یون ذره های سازنده ی آن هستند. به این مواد ترکیب های یونی می گویند. ۶ – در شبکه ی بلوری سدیم کلرید یون های سدیم و کلرید چگونه قرار گرفته اند؟ یون های سدیم و کلرید در شبکه بلوری سدیم کلرید بوسیله پیوندهای قوی یونی بطور بسیار منظمی در کنار هم قرارگرفته اند. ۷ – محلول الکترولیت و غیرالکترولیت را تعریف کنید؟ ماده ای که محلول آن جریان برق را از خود عبور می دهد الکترولیت و ماده ای که محلول آن در آب جریان برق را از خود عبور نمی دهد، غیرالکترولیت نام دارد. ۸ – مواد رنگی شناساگر چیست؟ رنگ های خوراکی بسیاری یافت می شوند که در اسیدها یک رنگ و در بازها رنگ دیگری دارند. به این مواد رنگی شناساگر می گویند. منبع:   کتاب علوم  تجربی سوم راهنمایی ناشر:   http://ed.loxblog.com توسط احمد جوان زرنق دبیر علوم تجربی و مهندس کامپیوتر برای استفاده دانش آموزان عزیزمدارس تبریز و کشور عزیزمان ایران